Recensie – Vogelvlucht van Scott Weidensaul

Een ode aan de wonderen van vogeltrek, maar ook een confronterende reality check

Scott Weidensaul staat bekend als een van de meest bevlogen natuurjournalisten van deze tijd. In Vogelvlucht neemt hij de lezer mee in de fascinerende en verbazingwekkende wereld van de vogeltrek – een fenomeen dat al eeuwenlang bij wetenschappers, schrijvers en natuurliefhebbers tot de verbeelding spreekt.

Weidensaul reist de wereld rond en laat zien hoe ingenieus vogels hun weg vinden, hoe lichtgewicht lijven zulke afstanden kunnen overbruggen en hoe soorten soms letterlijk de grenzen van het mogelijke opzoeken. Van de Rosse Grutto die in één ruk meer dan 11.000 kilometer van Alaska naar Nieuw-Zeeland vliegt, tot zangvogels die ’s nachts navigeren op de sterrenhemel – de verhalen zijn even indrukwekkend als ontroerend.

Eén van de sterke punten van Vogelvlucht is dat Weidensaul niet alleen zelf vertelt, maar ook ruim baan geeft aan onderzoekers die hun leven wijden aan het ontrafelen van de geheimen van de trek. Zo spreekt hij onder anderen met Teunis Piersma, de Nederlandse ecoloog die wereldwijd bekendstaat om zijn onderzoek naar steltlopers. Piersma laat zien hoe afhankelijk soorten als de Kanoet en Rosse Grutto zijn van een netwerk van wetlands, en hoe veranderingen op één plek duizenden kilometers verderop doorwerken. Weidensaul verweeft dit soort wetenschappelijke inzichten soepel in zijn reisverhalen. Ook andere biologen, ringers en veldonderzoekers passeren de revue – mensen die vaak onder zware omstandigheden werken, gedreven door dezelfde fascinatie en urgentie. Hun passie maakt duidelijk dat de verhalen in dit boek niet alleen over vogels gaan, maar ook over de onvermoeibare inspanning van mensen die proberen hen te begrijpen én te beschermen.

Maar dit boek is meer dan een lofzang. Weidensaul schuwt de donkere kanten niet: de massale jacht op zangvogels in Zuid-Europa en het Midden-Oosten, het verdwijnen van wetlands die cruciaal zijn als tussenstop, en de klimaatverandering die hele populaties onder druk zet. Zijn verslag maakt duidelijk dat achter elke terugkerende Boerenzwaluw of Zwartkop een groot verhaal van kwetsbaarheid en bedreiging schuilgaat. Als lezer voelt dat soms zwaar, bijna deprimerend.

Maar dit boek is meer dan een lofzang. Weidensaul schuwt de donkere kanten niet: de massale jacht op zangvogels in Zuid-Europa en het Midden-Oosten, het verdwijnen van wetlands die cruciaal zijn als tussenstop, en de klimaatverandering die hele populaties onder druk zet. Om maar één voorbeeld te noemen: op Cyprus worden elk jaar miljoenen vogels gevangen. Dat leidt zelfs tot afname van vangsten, waardoor de gevangen vogels juist méér geld waard worden. Gelukkig werken organisaties als BirdLife aan voorlichting bij ouders en kinderen, wat stap voor stap bijdraagt aan meer natuurbescherming. Ook het verhaal over de Roodpootvalken is aangrijpend: hier zijn het niet per se de jagers die verantwoordelijk zijn, maar politieke keuzes. De aanleg van een stuwmeer op landbouwgrond beroofde boeren van hun inkomen. Wanneer er dan duizenden valken langskomen die geld opleveren als je ze vangt en verkoopt, ontstaat een tragische spiraal van noodzaak en verlies. Zulke verhalen maken duidelijk hoe complex de problematiek is – en dat lees je allemaal terug in dit boek.

Vogelvlucht laat je duizelen tussen bewondering en bezorgdheid: de onvoorstelbare kracht van vogels die duizenden kilometers vliegen, en de harde realiteit van jacht, klimaatverandering en verdwijnende leefgebieden. Het is tegelijk een ode aan hun veerkracht en een waarschuwing hoe kwetsbaar die wonderen zijn.

En toch is Vogelvlucht geen boek van alleen maar wanhoop. Want door gerichte maatregelen worden de Roodpootvalken nu beschermd. Weidensaul verweeft zijn reisverhalen met voorbeelden van hoop: vrijwilligers die wereldwijd trekvogels ringen, onderzoekers die met minuscule zenders de routes steeds beter in kaart brengen, en beschermingsprojecten die daadwerkelijk verschil maken. Denk ook aan soorten die we in Nederland bijna kwijt waren, zoals de Zeearend en de Kraanvogel. Die laten zien dat herstel wél mogelijk is.

Stijl en leeservaring
Weidensaul schrijft meeslepend en toegankelijk, met oog voor detail en gevoel voor poëzie. Hij weet complexe wetenschap begrijpelijk te maken en je als lezer het gevoel te geven zelf mee te vliegen. Tegelijkertijd kan de stroom aan feiten en de ernst van de bedreigingen zwaar vallen – het is een boek dat je niet alleen bewondering, maar ook bezorgdheid bezorgt.

Conclusie
Vogelvlucht is een indrukwekkend en belangrijk boek. Het confronteert je met de kwetsbaarheid van trekvogels én met de grootsheid van hun prestaties. Het roept ontzag op, maar ook een gevoel van urgentie: als we willen dat deze eeuwenoude reizen blijven bestaan, moeten we nu handelen.

Voor iedereen die van vogels houdt, is dit verplichte kost. Maar wees voorbereid: je leest niet alleen over de schoonheid van de natuur, maar ook over de verantwoordelijkheid die wij dragen.

Wil je het boek kopen? Kijk dit boek dan snel op de website van Geluksvogels, de leukste vogelwinkel van Nederland.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ (5 van de 5 sterren)