Langs de Elbe in Duitsland

Vogels kijken in het Elbe-dal bij Gartow: ontdek dit vogelrijke paradijs in Duitsland

Het Elbe-dal in de omgeving van Gartow in Noordoost Duitsland is één van de mooiste en rustigste vogelgebieden van Midden-Europa. Dit beschermde Flusslandschaft Elbe, een UNESCO biosfeerreservaat biedt een gevarieerd landschap van rivieren, moerassen, meren en bossen. Ideaal voor een vogelweekend of stop tijdens je vogelreis door Duitsland. Hier broeden Zwarte Ooievaars en Visarenden, zweven Zeearenden boven het water en trekken in het najaar duizenden Kraanvogels voorbij.

Een paradijs aan de groene grens

Het Elbe-dal in de omgeving van Gartow, gelegen in het grensgebied van de Duitse deelstaten Niedersachsen, Sachsen-Anhalt, Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern is een prachtg natuurgebied. Rond de voormalige grens van Oost- en West-Duitsland slingert de rivier de Elbe traag door een uitgestrekt landschap van uiterwaarden, elzenbroekbossen, vochtige graslanden en stille meren.

De Elbe

Het gebied maakt deel uit van het UNESCO-biosfeerreservaat Flusslandschaft Elbe, een beschermde zone die zich uitstrekt langs honderden kilometers Elbe-oever. Rond Gartow, in het bijzonder in de regio Wendland, kom je terecht in een rustig, vogelrijk en verrassend gevarieerd landschap. Met overal Ooievaarsnesten met jongen. Een bijzonder gezicht.

Jonge Ooievaars op het nest vlakbij een kerk

Zonnebloemenveld

Ik was er zelf in juli 2025. Middenin de zomer, dus niet het meest gunstig om vogels te kijken. Maar desondanks was het een feest. Op een avond stond ik aan de rand van het dorpje Wahrenberg. Op een overwoekerd voetbalveldje hoorde ik Kwartels roepen. Wielewalen krijsten (zo klinkt hun roep) in de toppen van de bomen en ik zag er ook één vliegen. In de verte hoorde ik Kraanvogels roepen. Een Rode Wouw vloog over en even later een Zwarte Wouw. Reeën blaften in de verte. Echt geweldig!

Reebok in het veld

Op een karrenpad naast een veld vol zonnebloemen zochten Gele Kwikstaarten, Witte Kwikstaarten, Geelgorzen, Roodborsttapuiten en Paapjes naar voedsel. Vier Zwarte Ooievaars zweefden hoog in de lucht en een jonge Zeearend vloog over. In één woord GEWELDIG! En dan was ik er niet eens in het voorjaar. Dan zal de vogelzang magisch zijn. Met de in Nederland als broedvogel uitgestorven Ortolaan, familie van de Geelgors. Die zijn er ook in overvloed.

De Elbe vanaf de noordoever

Landschap en ecologie

Het landschap rond Gartow wordt gekenmerkt door een mozaïek van rivierdalen, oude meanders, oeverwallen, rietlanden en meren zoals de Gartower See. Daarnaast tref je er zandige hoogten met droge dennenbossen en oude eikenbossen die de overgangen markeren naar het Wendland. In het voorjaar kleurt het gebied frisgroen, met bloeiende dotterbloemen in de natte graslanden, terwijl in de herfst de ochtendmist over de Elbe een bijna mystieke sfeer oproept. In de video hieronder een sfeerimpressie met blaffende reebokken.

Door de kleinschaligheid en afwisseling is het gebied bijzonder rijk aan biodiversiteit. Bovendien is het relatief dunbevolkt en kent het nauwelijks grootschalige landbouw of industrie, wat de rust en stilte ten goede komt.

Jonge Ooievaars op het nest

Vogels en andere soorten

Voor vogelliefhebbers is het Elbe-dal bij Gartow een absolute aanrader. Afhankelijk van het seizoen zijn er talloze soorten te ontdekken:

Broedvogels

• Zwarte Ooievaar – broedt in stille bossen en zoekt voedsel langs de Elbe en in natte weiden.

• Wielewaal – te horen vanaf eind mei met zijn fluittonen in boomrijke zones.

• Grauwe Klauwier – in heggenlandschappen langs de rand van open weides.

• Ortolaan - broedt hier nog in mooie aantallen

• Kwartelkoning – zeldzaam, maar soms te horen in vochtige hooilanden bij gunstige omstandigheden.

• Roodborsttapuit, Geelgors en Paapje zijn typische soorten van de open landschappen.

Roofvogels

• Zwarte Wouw en Rode Wouw zweven boven het landschap, vaak met meerdere tegelijk.

• Zeearend – één van de publiekslievelingen; er broeden meerdere paren langs de Elbe.

• Visarend – foerageert bij meren als de Gartower See en broedt in het bredere Elbegebied.

Zwarte Ooievaar

Vliegende vliegende deur, de Zeearend

Ortolaan

Wielewaal (foto: Jan Bekendam)

Rode Wouw

Doortrekkers en wintergasten

In het najaar trekt de Kraanvogel hier in grote aantallen langs, soms met tussenstops op rustplaatsen rond Gartow.

Daarnaast kun je er bevers, otters, reeën, vossen en af en toe zelfs Edelherten zien. In het voorjaar zijn de boomkikkers goed te horen in de moerassen bij schemering.

Bever (foto: Kevin Ike)

Hoe kom je in Gartow?

Gartow ligt in het district Lüchow-Dannenberg, op de grens van de deelstaten Nedersaksen en Brandenburg. Het gebied is vanuit Nederland goed bereikbaar per auto:

• Met de auto: Vanuit Utrecht is het ongeveer 5,5 uur rijden (500 km). Je rijdt via Hannover richting Uelzen en dan verder zuidwaarts naar Lüchow en Gartow.

• Met openbaar vervoer: Dit is lastiger. Het dichtstbijzijnde treinstation ligt in Dannenberg (Ost), vanwaar je met een regionale bus naar Gartow kunt reizen. Houd rekening met beperkte verbindingen.

• Fietsen en wandelen: Het gebied is uitstekend toegankelijk via het netwerk van Elberadweg-fietsroutes en lokale wandelpaden. Vanuit Gartow kun je prachtige dagtochten maken te voet of met de fiets.

Praktische tips

• Beste tijd voor bezoek: April–juni voor broedvogels en bloeiende natuur, oktober voor de kraanvogeltrek. Maar ook in de zomer is er van alles te zien.

• Verrekijker of telescoop meenemen is sterk aan te raden; sommige observatieposten kijken uit over grote plas-drasgebieden. Dat is wel afhankelijk van de waterstand.

• Vogelhutten en uitzichttorens vind je bij onder andere Gartower See, bij de Elbe bij Vietze en aan de rand van het natuurgebied.

• Verblijven: In Gartow en omliggende dorpen zijn diverse kleine hotels, pensions en vakantiehuisjes beschikbaar.

Typische landbouw, kleinschalig met veel ruimte voor vogels

Tot slot

Het Elbe-dal bij Gartow is een stille schat voor natuurliefhebbers. Een landschap waar je het ritme van de rivier volgt, de roep van de Kraanvogels over de boomtoppen hoort, Zeearenden ziet vliegen en met wat geluk een Zwarte Ooievaar ziet opvliegen uit een moeras. Wie de tijd neemt, wordt hier rijkelijk beloond met natuur in haar meest oorspronkelijke vorm. Een aanrader voor elke vogelaar – van beginnende verrekijkerdrager tot doorgewinterde telescoopexpert.