Kraanvogel – trek, broedgebied en toekomst in Nederland

Kraanvogel (Grus grus)

Indrukwekkende verschijning

De Kraanvogel is een opvallende vogel in het Nederlandse landschap, herkenbaar aan zijn lange poten, gestrekte hals en luide trompetterende roep. Ooit vooral bekend als doortrekker, broedt deze soort sinds 2001 weer voorzichtig in Nederland. Wie door de uitgestrekte hoogvenen van het noordoosten wandelt, kan de Kraanvogel zien als symbool voor hernieuwde verbinding met natuur en rust.

Volwassen Kraanvogel (foto: Rickinhetdierenrijk)Kenmerken en herkenning

• Formaat: Tot 120 cm hoog, spanwijdte tot 220 cm.
• Koptekening: Rood voorhoofd, zwarte halsband, witte achterhals.
• Lichaam: Overwegend blauwgrijs, met hangende tertialen (“struizenstaart”).
• Juveniel: Grijs-bruin, minder opvallende tekening.
• Vlucht: Gestrekte hals en lange poten die naar achteren steken.
• Geluid: Luide trompetterende roep (“kroe-kroe”), vooral tijdens trek en balts.

Kraanvogels op een pleisterplaats

Leefgebied en verspreiding

De Kraanvogel leeft in open, natte gebieden zoals hoogveen, veenmoerassen en natte heidevelden. Tijdens de trek zijn ze zichtbaar in grote V-formaties, vooral in het oosten van Nederland (ten oosten van de lijn Enschede–Eindhoven). Broedpopulaties bevinden zich vooral in Drenthe en Friesland, met kerngebieden als het Fochteloërveen, Dwingelderveld en Drents Friese Wold. Nieuwe broedlocaties zijn ook gevonden in Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant.

Gedrag en voeding

• Balts: Spectaculaire dans met sprongen, vleugelklappen en roepduetten.
• Trek: Grote groepen in V-formatie, pleisterend in hoogveengebieden in Duitsland.
• Voeding: In broedtijd vooral insecten, kleine gewervelden en plantenmateriaal; buiten broedtijd ook graan en mais op landbouwgrond.

Broeden in Nederland

Sinds 2001 broedt de Kraanvogel weer in Nederland. Broedplaatsen zijn natte, rustige gebieden met voldoende water. Meestal worden 2 eieren gelegd, met een broedduur van 28-34 dagen. In 2024 werden 70 territoriale paren vastgesteld, waarvan circa 53 paren een nest bouwden en minstens 66 kuikens geboren werden.

Een groep op trek (foto: YourEpic fotografie)

Interessante weetjes

• Eeuwenlang was de Kraanvogel als broedvogel uit Nederland verdwenen; de herkolonisatie sinds 2001 is bijzonder en komt vooral doordat de populatie in Duitsland is teogenomen en vogels nieuwe plekken zoeken..
• Grote trekbewegingen zijn afhankelijk van weersomstandigheden, vooral met oostenwind zijn ze tijdens de trek in Nederland te zien.
• De balts is één van de mooiste natuurfenomenen die ik ken.

Wil je Kraanvogels zien? Bezoek een telpost in het oosten van Nederland eind februari/begin maart of eind oktober/begin november bij oostenwind. De Karstraat bij Wittem in Zuid-Limburg is een bekende locatie. Zie ook de website van Trektellen.nl.