De Rietgors (Emberiza schoeniclus) is een typische rietlandvogel die jaarrond in Nederland te vinden is. Met zijn kenmerkende zang, voorkeur voor natte gebieden is het een vertrouwde soort voor wie regelmatig het moeras opzoekt. Hoewel de populatie in Nederland redelijk stabiel is, staan sommige broedgebieden onder druk door veranderend waterbeheer en intensief gebruik van het landschap.
Rietgors man in zomerkleed
In het broedseizoen is het mannetje van de Rietgors goed te herkennen aan de zwarte kop, witte halsband en donkere borstband. De rug is bruin met zwarte strepen. Buiten het broedseizoen worden de kleuren valer en lijkt het mannetje meer op het bruingestreepte vrouwtje. Die is overwegend bruin, met een gestreepte borst en een fijne tekening op de kop.
Rietgors eerstejaars mannetje (foto: Rickinhetdierenrijk op Instagram)
Rietgors vrouwtje
Rietgors man
De snavel is typisch voor een zaadeter, namelijk een kegelvormig. Net als een Huismus.
Kenmerken op een rij:
Lengte: ongeveer 15 cm
Gewicht: 15–22 gram
Zang: kort, herhalend riedeltje, meestal vanaf een hoge rietstengel gezongen
Vlucht: licht golvend, vaak laag over het riet
De Rietgors is een vogel die voorkomt in natte, open landschappen, zoals moerassen. Ze broeden vooral in zoetwatermoerassen, rietlanden, natte graslanden en langs sloten en plassen. In het najaar verplaatst de soort zich naar ruigere velden, akkers en ruigten, waar zaden goed beschikbaar zijn. Zelf kom ik ze in de winter tegen op de Edese Hei.
In de Biesbosch komen veel Rietgorzen voor
Volgens Sovon broeden er in Nederland naar schatting 67.000 tot 125.000 paar (2018–2020). De hoogste dichtheden zijn te vinden in:
De Biesbosch
Weerribben-Wieden
Lauwersmeer
Oostvaardersplassen
Delta en Zeeuwse wateren
De soort komt verspreid voor in alle provincies, met uitzondering van hooggelegen zandgronden en grootschalige landbouwgebieden zonder structuur of natte elementen.
De broedpopulatie in Nederland is sinds het midden van de jaren tachtig gestaag gegroeid, na een eerdere afname. Sinds circa 2005 is de groei afgevlakt en lijkt de trend op nationaal niveau stabiel te zijn. Lokale schommelingen komen voor door veranderingen in rietbeheer, peilbeheer en beschikbaarheid van broedhabitat. Op de kaart hieronder kun je zien in welke gebieden ze vooral voorkomen als broedvogel. Dat zijn de typische moerasgebieden, zoals de Wieden-Weerribben, Biesbosch, Oostvaardersplassen en het Lauwersmeer.-gebied. Opvallend is de hoge dichtheid in de Hedwigepolder. Een mooi voorbeeld van de positieve effecten van natuurontwikkkeling.
De winterpopulatie schommelt rond de 20.000 tot 40.000 exemplaren. In koude winters kan de trek naar het zuiden toenemen. In zachte winters blijven veel Rietgorzen in Nederland hangen. In de winter zijn ze vaak te vinden op akkers met stoppelresten, ruigten, rietvelden en randen van moerasgebieden.
In het voorjaar is het mannetje actief zingend te vinden op een rietpluim om zijn territorium af te bakenen. Het nest wordt goed verborgen laag in het riet of gras gebouwd, vaak door het vrouwtje. Het voedsel bestaat in het voorjaar en zomer vooral uit insecten en andere kleine ongewervelden, wat essentieel is voor het grootbrengen van de jongen. In het najaar schakelt de Rietgors over op een dieet van zaden.
Rietgors man met prooi (foto: Rickinhetdierenrijk op Instagram)
Het broedseizoen loopt van april tot en met juli. Per seizoen zijn meestal twee legsels gebruikelijk. Het nest bestaat uit 4–5 eieren, die ongeveer twee weken worden bebroed. De jongen blijven 10 tot 13 dagen in het nest en worden daarna nog enige tijd gevoerd door beide ouders.
De zang is eenvoudig, maar doeltreffend: een ritmisch riedeltje dat meerdere keren wordt herhaald vanaf een uitkijkpost. De combinatie van de zwarte kop, witte halsring en gestreepte rug maakt het mannetje in het voorjaar eenvoudig herkenbaar. In vlucht valt vooral de witte buitenrand van de staart op.
In de winter foerageren Rietgorzen in groepjes op de grond, vaak samen met Vinken of Geelgorzen.
In Nederland komt vrijwel uitsluitend de nominaatvorm Emberiza schoeniclus schoeniclus voor. Andere ondersoorten broeden in oostelijke of zuidelijke delen van Europa en overwinteren soms in ons land, maar zijn in het veld zelden met zekerheid vast te stellen.
Hoewel de soort relatief algemeen is, blijft behoud van geschikte broedgebieden van groot belang. Goed waterbeheer, gefaseerd rietmaaien en het behoud van natte graslanden zijn cruciaal voor een stabiele populatie. Inrichtingsmaatregelen die zorgen voor variatie in vegetatie en structuur komen de Rietgors direct ten goede.
Het mannetje verdedigt zijn territorium fel, maar bouwt het nest niet zelf.
Rietgorzen broeden vaak op dezelfde plekken als Roerdompen, Blauwborsten en Snorren.
In winterse kou klitten Rietgorzen soms samen in dichte begroeiing om warmte vast te houden.
Laat je verrassen door het ritme van het riet en ga mee op excursie met Vogelwachter Adriaan. Grote kans dat de Rietgors z’n zang laat horen tijdens een tocht door de Biesbosch of de Binnenveldse Hooilanden! Kijk op de excursiepagina voor het actuele overzicht.