De Visarend – Meestervissers

De Visarend (Latijnse naam: Pandion haliaetus) is een indrukwekkende roofvogel die in Nederland vooral tijdens de trekperiodes en in de zomermaanden te zien is. Met zijn krachtige vlucht, kenmerkende duikvluchten en specialisatie in het vangen van vis, spreekt deze soort sterk tot de verbeelding van vogelliefhebbers en natuurliefhebbers. In dit artikel lees je meer over het uiterlijk, gedrag, leefgebied, voortplanting en waar je hem in Nederland kunt zien.

Uiterlijk en kenmerken

De Visarend is een grote roofvogel met een spanwijdte van 150 tot 170 centimeter en een lengte van 55 tot 60 centimeter. Hij is te herkennen aan:

• Witte onderzijde van vleugels en lichaam

• Donkerbruine bovenzijde, inclusief rug en bovenvleugels

• Donkere oogstreep die doorloopt tot in de nek

• Gele ogen en een krachtige, zwarte haaksnavel

• Zeer lange vleugels met een opvallende knik, waardoor ze tijdens de vlucht een “M”-vorm tonen

• Jonge Visarenden hebben lichte vlekjes op hun vleugels.

Zijn poten zijn lichtgrijs en opvallend zijn de scherpe, naar binnen gerichte klauwen die perfect zijn aangepast aan het grijpen van glibberige vissen.

Leefwijze en voedsel

Zoals de naam al doet vermoeden, leeft de Visarend bijna uitsluitend van vis. Hij jaagt vanaf grote hoogte boven water en duikt dan met opgetrokken vleugels omlaag om zijn prooi uit het water te grijpen. Vaak vliegt hij eerst nog enkele meters door met de vis in zijn poten om dan in alle rust op een paal, boom of andere uitkijkpost te landen en zijn maaltijd op te eten.

Zijn dieet bestaat vrijwel volledig uit zoetwatervissen, zoals:

• Brasem

• Karper

• Snoek

• Baars

Een Visarend is in staat om prooien tot zo’n 500 gram uit het water te tillen.

Broedgedrag en voortplanting

In Nederland was de Visarend lange tijd alleen een doortrekker. Maar sinds 2016 is de soort ook begonnen met broeden in Nederland, voornamelijk in de Biesbosch. Het broedseizoen loopt van april tot augustus. Het nest wordt vaak gebouwd in een hoge boom of op een kunstmatig nestplatform dicht bij water.

• Het legsel bestaat meestal uit 2 tot 3 eieren

• Beide ouders broeden, maar het vrouwtje doet het meeste werk

• Na ongeveer 5 weken komen de eieren uit

• De jongen vliegen uit na zo’n 7 tot 8 weken

De opmars van de broedende Visarend in Nederland is een prachtig succesverhaal van natuurherstel, rustgebieden en bewust natuurbeheer.

Verspreiding en trek

De Visarend is een kosmopolitische soort: hij komt wereldwijd voor, behalve op Antarctica. In Europa broedt hij vooral in Scandinavië, Schotland, het Balticum en delen van Duitsland en Polen. Nederlandse Visarenden trekken in het najaar via Frankrijk en Spanje naar hun overwinteringsgebieden in West-Afrika, met name rond de Sahelzone.

Verspreiding van de Visarend over de wereld - geel broedgebied, groen doortrek, blauw overwinteringsgebied (bron: Birdlife)

Tijdens de voorjaars- en najaarstrek is de Visarend goed te zien op treklocaties zoals:

• De Oostvaardersplassen

• Langs de grote rivieren - bijvoorbeeld De Blauwe Kamer bij Rhenen

• De Biesbosch – zowel als trekplek en sinds kort dus ook als broedgebied

Visarend in Nederland – Succesverhaal in opkomst

Dankzij verbeterde waterkwaliteit en meer natte natuur zijn er in Nederland inmiddels meerdere succesvolle broedparen (6 in 2023), met name in de Biesbosch. Dit is een goed voorbeeld van hoe gerichte bescherming en habitatbeheer daadwerkelijk kan bijdragen aan het herstel van een soort.

Symboliek en beleving

De Visarend spreekt tot de verbeelding: hij is een toonbeeld van focus, precisie en kracht. In sommige culturen staat hij symbool voor zuivere jacht, scherpe waarneming en het vinden van balans in het leven. Het zien van een Visarend die uit het water opstijgt met een vis in zijn klauwen is een ervaring die je niet snel vergeet.

Visarend op nes in de Biesbosch (foto van Rick ter Horst)

Waar en wanneer kun je hem zien?

Wil je een Visarend in Nederland spotten? Dan zijn dit goede momenten en locaties:

• Voorjaar (april-mei): Doortrekkers vanuit Afrika, soms al nestelend in de Biesbosch

• Zomer (juni-augustus): Broedvogels met jongen in Nederland

• Najaar (augustus-september): Trekvogels onderweg naar Afrika

Toplocaties:

• Nationaal Park De Biesbosch

• Oostvaardersplassen

• Lauwersmeergebied

• IJsselmonding

Jonge Visarend op nest in de Biesbosch (foto Rick te Horst)

Tot slot

De opkomst van de Visarend als broedvogel in Nederland is een lichtpunt in de vaak zorgelijke verhalen over biodiversiteit. Het is een voorbeeld van hoe we met goed natuurbeheer en geduld bijzondere soorten kunnen terugbrengen. En voor de natuurliefhebber? Het blijft een van de meest spectaculaire vogels om in het wild te observeren.

Tip: Wil je zelf een Visarend zien in de Biesbosch of elders in Nederland? Ga dan mee met een excursie of neem je verrekijker mee op een vroege ochtend in het voorjaar. De kans is het grootst bij rustige watergebieden met voldoende vis en weinig menselijke verstoring.