In het eerste deel van augustus passeert de zeldzame Waterrietzanger kort Nederland. Vooral jonge vogels – vaak uit hun eerste kalenderjaar – maken dan hun doortrek. Dit artikel helpt je deze opvallende soort in die beperkte periode te vinden en herkennen.
De eerste ochtenden van augustus hebben iets magisch. Terwijl de dauw nog als een zachte deken over het riet hangt, loop ik voorzichtig langs het riet onderaan de Zeedijk bij Nijkerk. Je leest het goed, de Zeedijk. Want tot de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 en later Flevoland was dit de grens met de Zuiderzee en daarna met het IJsselmeer. .Maar dat even terzijde. Ik sta stil en luister en speur. Het riet fluistert in de wind, hier en daar fladdert of sluipt een Rietzanger door het dichte riet. Kleine Karekieten, Cetti's Zangers en rietgorzen laten zich ook zien en horen. En dan opeens: daar, laag tussen het riet, aan de slootkant flitst een warmgele rug met strakke donkere strepen (tramrails). Even blijft de vogel stil zitten, de lichte wenkbrauwstreep perfect zichtbaar in het eerste zonlicht. Mijn hart slaat een slag over. Want hij heeft ook een gele middenkruinstreep en een lichte teugel; (het stukje tussen snavel en oog). Dit is er één. Een Waterrietzanger. Dit klinkt wel erg makkelijk, maar dit is al de 8e keer deze augustus maand dat ik hier ben. En in sommige jaren lukt het zelfs helemaal niet.
Ze zijn maar heel even hier — jonge vogels op doorreis, op weg naar hun overwinteringsgebieden in westelijk Afrika. Over een paar weken is het voorbij. Maar nu, deze korte momenten in augustus, delen we even dezelfde lucht, hetzelfde riet, dezelfde zonsopgang. Dat maakt het voor mij elke keer weer bijzonder om vroeg op pad te gaan.
De Waterrietzanger is een trekvogel uit Oost-Europa en broedt vooral in moerasrijke zegge-/rietgebieden in Polen, Wit-Rusland en Oekraïne. De soort doorkruist Nederland voornamelijk in het vroege najaar, met veel waarnemingen in de kuststrook, rond het IJsselmeer en sommige binnenlandse rietvelden. Bekende plekken zijn de Pettemerpolder, Polder Arkemheen bij Nijkerk (westkant) en
Vaak geler van tint dan de gewone Rietzanger, met contrastrijkere, fijnere tekening (de 'tramrails') op de rug.
Bij juvenielen is deze tekening vaak het opvallendst.
Lichte teugel en doorlopende lichte wenkbrauwstreep tot aan het oog zijn belangrijke herkenningstekens.
Gestreepte stuit, in tegenstelling tot de ongestreepte stuit van de Rietzanger.
Geler verenkleed, vooral bij jonge vogels
Contrastrijke ‘tramrails’ op de rug
Lichte teugel en continu doorlopende wenkbrauwstreep
Gestreepte stuit
Tijdens de trekperiode te vinden in laag begroeid riet- en zeggegebied. Bekende plekken zijn onder andere Bakkersdam (Petten), Westplaat (Oostvoorne) en Lentevreugd (Wassenaar). Ook de Polder Arkemheen, Dordtse Biesbosch en Eendragtspolder bij Zevenhuizen zijn geschikt.
De soort is wereldwijd ‘kwetsbaar’. In Nederland worden jaarlijks slechts enkele tot tientallen exemplaren gezien, met sterke schommelingen afhankelijk van weer en broedsucces in de herkomstgebieden.
Foerageert laag in riet, zegge en pitrus, vaak op slechts 10–20 cm boven de grond. Eet vooral insecten en andere ongewervelden.
Broedt niet meer in Nederland. Historische broedgevallen tot circa 1941 in Noord-Holland, Overijssel en Drenthe.
Ga vroeg in de ochtend, als de vogels actief zijn.
Zoek in lage vegetatie, vaak langs water.
Let op rugtekening, teugel en stuit. Geluid is zelden onderscheidend in het najaar.
Check actuele meldingen op Waarneming.nl.
Geen ondersoorten relevant voor Nederland.
Bedreigd door verlies van moeras- en zeggegebieden, veranderingen in waterbeheer en intensieve landbouw. Nederland is een belangrijke tussenstop tijdens de trek.
Twee-derde van de waarnemingen in Nederland vindt plaats in de eerste drie weken van augustus. Daarna zijn ze vrijwel verdwenen. Een waarneming in de Eendragtspolder in augustus 2025 betrof een geringd jong uit Litouwen — een bewijs van hun indrukwekkende reis.