Zeearend: Vliegende heersers van moeras en meer

De Zeearend: Vliegende heerser van moeras en meer

Met zijn imposante spanwijdte tot wel 2,5 meter is de Zeearend de grootste roofvogel van Nederland én Europa. Zijn krachtige snavel, geel gekleurde poten met vlijmscherpe klauwen en kenmerkende witte staart maken hem tot een onmiskenbare verschijning in het luchtruim. Als een zwevende koning patrouilleert hij boven rivieren, meren en moerassen, altijd op zoek naar vis of watervogels.

Zeearend (foto: Rick ter Horst)

Uiterlijk en kenmerken

De Zeearend (Haliaeetus albicilla) is een indrukwekkende roofvogel die zich onderscheidt door zijn grootte, brede vleugels en opvallende kleuren. Volwassen vogels hebben een bruine lichaamskleur, een lichtbruine kop en een felgele snavel. De staart is kort en helder wit – een belangrijk herkenningspunt. Juveniele vogels zijn donkerder en missen de witte staart; zij krijgen hun volwassen kleed pas na ongeveer vijf jaar.

• Lengte: 70–92 cm

• Spanwijdte: 200–250 cm

• Gewicht: 4–7 kg

• Leeftijd: tot 25 jaar in het wild, ouder in gevangenschap

• Vluchtbeeld: stijve, brede vleugels; zweeft vaak met uitgespreide ‘vingers’

Leefgebied en verspreiding

In Nederland kun je de Zeearend vooral vinden in waterrijke gebieden zoals de Oostvaardersplassen, de Biesbosch, het Lauwersmeer en het Ketelmeer. Sinds het eerste broedgeval in 2006 in de Oostvaardersplassen heeft deze majestueuze vogel zich verder verspreid over het land. Hij voelt zich thuis in rustige, uitgestrekte moerasgebieden met voldoende voedsel en hoge bomen of palen om in te nestelen.

Wereldwijd komt de Zeearend voor van Groenland en IJsland tot Oost-Azië. Hij is nauw verwant aan de Amerikaanse Bald Eagle.

Voedsel en jachtgedrag

De Zeearend is een opportunistische jager en aaseter. Zijn dieet bestaat voornamelijk uit vis (zoals karper en brasem), maar ook vogels (eenden, ganzen) en aas worden niet geschuwd. Soms jaagt hij zelfs op jonge reeën of vossen. Hij kan indrukwekkende duikvluchten maken, maar ook vanaf een uitkijkpunt toeslaan.

Een bijzonder gezicht is hoe hij meeuwen of andere watervogels opjaagt totdat ze hun prooi laten vallen, om die dan zelf op te pikken: een vorm van voedselpiraterij.

Broeden en voortplanting

Zeearenden zijn monogaam en vormen langdurige paren. Ze bouwen enorme nesten van takken, soms wel 2 meter breed en 1 meter diep, vaak in hoge bomen of op kunstmatige nestplatforms. Deze nesten worden jaarlijks hergebruikt en verder uitgebouwd.

• Broedperiode: maart – juli

• Aantal eieren: meestal 2

• Broedduur: 38 dagen

• Vliegvlug: na 10–11 weken

• Ouderlijke zorg: beide ouders voeren de jongen

Status in Nederland

De terugkeer van de Zeearend in Nederland is een van de meest succesvolle voorbeelden van natuurbescherming. Door betere waterkwaliteit, rustgebieden en beschermingsmaatregelen kon deze soort zich succesvol vestigen. In 2024 waren er meer dan 30 broedparen verspreid over het land. Deze groei maakt hem tot een boegbeeld van succesvolle herintroductie.

Toch blijven verstoring, vergiftiging en het verlies van geschikt leefgebied bedreigingen.

Bijzondere waarnemingen

• In de Biesbosch zijn meerdere territoria bezet.

• In de Oostvaardersplassen kan hij het hele jaar door worden gezien, vaak zwevend boven de plassen. Jonge vogels gebruiken de Oostvaardersplassen als gebied om volwassen te worden en overwinteren er soms met tientallen tegelijk.

• In de winter trekken ook Zeearenden uit Noord-Europa naar Nederland, waardoor het aantal Zeearenden dat je in Nederland kunt zien stijgt.

Jonge Zeearenden in de Oostvaardersplassen (foto: Arian Jacobs)

Symboliek en beleving

De Zeearend straalt kracht, overzicht en soevereiniteit uit. In sommige culturen werd hij vereerd als boodschapper van de zon of als koning van de lucht. Wanneer je hem ziet zweven – moeiteloos, met een weids uitzicht – word je als mens bijna vanzelf stil. Zijn vlucht nodigt uit tot reflectie: waar zweef jij boven je leven? Waar kun jij het grotere geheel overzien?

Determinatiekaart Zeearend

Wil je de Zeearend zelf zien? Sluit aan bij een excursie in de Biesbosch of de Oostvaardersplassen en laat je betoveren door deze vorst van de lucht. Kijk hier voor het overzicht.