De Blauwborst is een van de meest opvallende zangvogels van onze moerassen en rietlanden. Met zijn felle keelvlek, levendige zang en typische habitat is het een soort die menig vogelliefhebber elk voorjaar naar buiten lokt. Deze kleine zanger met een grootse uitstraling is niet alleen prachtig om te zien, maar ook een interessante soort qua gedrag en verspreiding.
Volwassen man (witgesterde) Blauwborst
De Blauwborst is ongeveer 13 tot 14 cm groot. Het meest kenmerkend is natuurlijk de borst: bij het mannetje diepblauw met in Nederland meestal een witte ster in het midden (de zogenaamde witgesterde Blauwborst). Soms is de ster oranjerood: dat betreft de zeldzame roodgesterde Blauwborst, die vooral in Oost- en Zuid-Europa voorkomt. Boven het blauw zit vaak een zwarte en roestbruine bies, daaronder een beige buik. Vrouwtjes zijn fletser gekleurd met slechts een subtiel blauw waas op de keel. Beide geslachten hebben een opvallende roestrode staartbasis, die vaak opvalt als de vogel met opgewipte staart zingt of opvliegt.
Ik heb geen foto's van jonge Blauwborsten of vrouwtjes, Als je die hebt en beschikbaar wilt stellen (uiteraard met naamsvermelding) dan kun je de foto via WeTransfer mailen naar info@vogelwachteradriaan.nl.
Zingende man Blauwborst (foto: Rickinhetdierenrijk)
Lengte: 13–14 cm
Opvallend blauwe borst bij het mannetje
Witte of (zeldzaam) oranje keelvlek
Roestrode vlek in de staart
Typisch opwippende staartbeweging
Levendige zang met vaak imitaties
De Blauwborst is een typische soort van natte gebieden met veel ruigte en riet. Denk aan rietkragen langs plassen, moerasbosranden, jonge wilgenopslag, verlandingszones en veenmoerassen. Vooral in de delta, laagveenmoerassen, de randen van het IJsselmeergebied en delen van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel is de soort goed vertegenwoordigd. In de duinen en op voormalige landbouwgronden die vernat zijn (zoals de Oostvaardersplassen) broeden inmiddels ook veel vogels.
De Nederlandse broedpopulatie wordt in 2024 geschat op 14.000 tot 20.000 broedparen, volgens gegevens van Sovon. Dat is een sterke toename vergeleken met vorige decennia, toen de soort beperkt was tot enkele moerasgebieden. De soort profiteert van natuurherstelmaatregelen zoals vernatting, ruig beheer en rietontwikkeling. In Europa ligt de broedpopulatie tussen de 2,8 en 5 miljoen paren, met grote aantallen in Scandinavië, Rusland en Oost-Europa.
De Blauwborst is een energieke vogel die laag in vegetatie scharrelt, insecten vangt en vaak vanaf rietstengels zingt. In het vroege voorjaar zingt het mannetje luid en opvallend vanuit een hoge zangpost, vaak met zichtbare staartbewegingen. De zang is gevarieerd, muzikaal en bevat regelmatig imitaties van andere vogels zoals Karekieten, Piepers of zelfs Wielewalen. De voeding bestaat vooral uit insecten, spinnen en andere ongewervelden, later in het seizoen ook bessen en zaden.
Blauwborst foeragerend op de grond (foto: Jan Bekendam)
Het broedseizoen loopt van eind april tot juli. Het nest wordt goed verstopt gebouwd in dichte vegetatie, vaak in moerasachtige gebieden. Meestal zijn er twee legsels per seizoen met 4 tot 6 eieren per legsel. Het vrouwtje broedt, het mannetje blijft zingen en verdedigt het territorium. De jongen vliegen na ongeveer twee weken uit.
Een zingende Blauwborst is het eenvoudigst waar te nemen in het voorjaar. Zoek op vochtige plaatsen met riet, jonge wilgen en ruigte. Het mannetje zingt vaak van boven op een rietstengel of struikje. De zang, de opwippende staart met roestkleurige vlek en de blauwe borst zijn de duidelijkste kenmerken. Bij verstoring duiken ze vaak snel in het dichte struikgewas of riet.
In Nederland komt vrijwel uitsluitend de witgesterde Blauwborst voor (Luscinia svecica cyanecula). De roodgesterde Blauwborst (Luscinia svecica svecica) is een noordelijke ondersoort en wordt incidenteel gezien, vooral tijdens de trek. Ze broedt vooral in Scandinavië. Waarnemingen van roodgesterde vogels worden doorgaans als zeldzaam beschouwd en zijn een mooie vangst voor vogelaars.
Roodgesterde Blauwborst
Witgesterde Blauwborst
De Blauwborst staat momenteel niet op de Rode Lijst, en de toekomst oogt rooskleurig dankzij het natuurherstelbeleid in moerasgebieden. Soorten als deze profiteren sterk van natte natuurontwikkeling. Wel blijft de soort gevoelig voor grootschalige rietmaaien, verdroging en intensieve landbouw in de omgeving van moerasgebieden. Zolang er ruimte blijft voor spontane vegetatieontwikkeling, kan de Blauwborst zich verder uitbreiden.
Blauwborst in baltsvlucht
De zang van de Blauwborst is in staat tot imitatie van meerdere andere vogels.
In koude voorjaren kan de soort tot ver in mei nog zingend territoria bezetten.
De soort trekt in de herfst naar West-Afrika en keert eind maart tot half april terug.
Tijdens de trek is de Blauwborst ook in droge gebieden te vinden, zelfs op akkers of in tuinen.
In Friesland heet de soort blauboarstke.
Wil je de Blauwborst zelf horen zingen en ontdekken waar je deze vogel het beste kunt zien? Ga mee op excursie met Vogelwachter Adriaan en ervaar de pracht van het moeras in het voorjaar! Laat je inspireren door zang, kleur en natuurkracht. Ontdek Vitamine V in het wild. Klik hier voor het actuele overzicht.